POLİKİSTİK YUMURTALIK SENDROMU

Bir kadın için adetlerin düzenli olması çok önemlidir. Çünkü düzenli bir adet, düzenli bir yumurtlamanın varlığının kanıtı olarak sayılır. Tabii adetlerin düzenli olması her zaman yumurtlama olduğunu göstermese de ( menapoza yakın dönemde düzenli adet görülmesine rağmen yumurta gelişimi sağlıklı olmayabilir), genellikle doğrudur. Üreme çağındaki bir kadında, süregen adet düzensizliğinin en önemli sebebi polikistik over sendromudur. Normal adet döngüsünü 21-35 gün aralığı olarak kabul ettiğimizde, Polikistik over sendromlu kadınlarda adetler 35-40 günden uzun olabileceği gibi, adet oluşturucu ilaç almadan aylarca adet görememe şeklinde de kendini gösterebilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınların %8-18 ini etkileyen bir endokrin bozukluktur. Tanı kriterleri, 2003 deki Roterdam Konsensusu’na göre belirlenmiştir. Bu kriterler; yumurtlama bozukluğu ve yumurtlamanın olmamasıyla ortaya çıkan adet düzensizlikleri, adet olamama, seyrek aralarla adet olma, klinik veya biyokimyasal olarak tesbit edilen androjen fazlalığına bağlı değişiklikler (tüylenme artışı, akne-sivilce artışı, erkek tipi kilo alımı) ve ultrasonografik muayenede tipik polikistik yumurtalık görünümüdür. Bu kriterlerden 2 tanesinin birlikte bulunması PKOS tanısı koydurur.

PKOS, nedeni ve başlatıcı faktörleri tam olarak ortaya konulamamış bir durumdur. Kronik seyreder ve gerekli düzenlemeler yapılmazsa, kadının gelecekteki sağlığını etkileme potansiyeli vardır. Mevcut hormonal düzensizlik, Rahim zarı kalınlaşması ve çağalması olarak bilinen, endometrial hiperplazi ve bunun daha ileri hali olan Rahim zarı kanseri (endometrium kanseri) riskini arttırdığı bilinmektedir. PKOS lu hastalar, artmış insulin direnci, obezite ve artış androjenik hormonlar nedeniyle, ilerideki yıllarda, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp-damar hastalıklarının görülme sıklığı daha fazladır.

PKOS kriterlerine sahip hastaların çoğu, yumurtlama fonksiyon bozukluğu ve androjenik hormonların artışından dolayı infertilite- kısırlık problemi yaşayabilir. PKOS lu kadınlarda en uygun tedavi tam olarak belirlenememiştir. Fakat etkili bazı yöntemler PKOS’tan kaynaklanan problemleri kontrol altında tutmak için faydalıdır.

OBEZİTE-PKOS-ADET DÜZENSİZLİĞİ ÜÇGENİ

Adet düzensizliği olan ve infertilite problem yaşayan kadınların öncelikle , vücut kitle indeksi (BMI)’ne göre normal(BMI 25 kg/cm2), kilolu (BMI:25-30), obez (BMI:30 dan büyük) değerlendirilir. PKOS’lu kadınların yarısından fazlası kilolu ya da obez grubundadır. Kilolu ve obez PKOS grubunda adet düzensizliği normal kilolu olanlardan daha fazla görülür ve bu hem insülin direncine hem de androjen olarak adlandırdığımız erkeklik hormonlarının artışına bağlı olduğu düşünülmektedir. Bunun yanında obezite, infertilite tedavisi sırasında ilaçlarla veya cerrahi yollarla yapılan tedavilerin yetersiz kalmasına neden olabilir.           

Bilimsel çalışmalar, düzenli egzersiz ve kilo vermenin, kendiliğinden düzenli yumurtlamayı arttırdığını ve hamilelik oluşturmada olumlu etkilerini olduğunu göstermiştir. Kilolu ve obez kadınlarda mevcut kilonun %5-10 unun bile kaybı yumurtlama üzerinde olumlu etki oluşturmaktadır. Diyet, egzersiz gerekirse bariatik mide cerrahisi sonrası obez PKOS lu kadınlarda kısırlık oranlarının %18 den %4 e düştüğü gösterilmiş çalışmalar mevcuttur.

PKOS ta tedavinin amacı,

Dolaşımdaki androjenik etkiyi ve insülin direncini azaltmak, adeti düzenlemek ve gebelik oluşumu için gerekli tedavileri uygulamak

Hayat tarzı ve diyetteki değişikliklerle, elde edilen olumlu gelişmelerin kalıcılığını sağlamak

Tüylenme ve sivilcelenmenin tedavisini yapmak

Endometrial hiperplazi ve endometrium kanseri riskini azaltmak, olarak sayılabilir.

HAYAT TARZI DEĞİŞİKLİĞİ

Hayat tarzı değişikliği, beslenmenin düzenlenmesi, kolay ve sürdürülebilir bir egzersiz programının hayatın içine kalıcı olarak yerleştirilmesi, hem adet düzeninin sağlanması hem de hamilelik ihtimalini arttırması yönünden çok önemlidir. PKOS lu kadınların %90 ı düzensiz adet görmesine ragmen, %10 u düzenli adet görebilmektedir. İdeal kilosuna yakın kiloda olan ve düzenli adet gören PKOS lu kadınların sağlık yönünden gelecek beklentileri, şişman ve adetleri düzensiz olan gruptan daha iyidir.

TÜYLENME ARTIŞI TEDAVİSİ

Androjenik (erkeklik hormonları) hormonların kadındaki seviyenin üzerinde seyrettiği durumlarda, vücutta bıyık sakal, göğüs arası gibi erkeğe özgü bölgelerde, kalın koyu renkli tüyler PKOS lu hastalarda daha sık görülür. Bu durumun tedavisi bu hormonları dengeleyecek şekilde dışarıdan ilaç kullanmaktır. Bir kıl follikülünün gelişim evresinin 6 ay kadar olduğu düşünülürse, tedaviye en az 6 ay devam edilerek, lazer epilasyon ile de desteklenebilir.    

Adetlerin düzene sokulması, yumurtlamanın sağlanması ile vücuttaki östrojen progesteron dengesi istenen şekilde işlemeye başladığında rahim kanseri yönünden de koruma elde edilebilecektir.

PKOS lu hastaların çoğunda adetleri düzenlemek için ilk olarak doğum kontrol hapları önerilmektedir, bu yaklaşım günümüzde tartışmalıdır. Hayat tarzı değişikliği, kilo verdirme, egzersiz tedaviye dahil edilmediği takdirde, ilaç kullanımının bırakılması ile adet düzensizliği eskisi gibi devam eder.

PKOS VE CERRAHİ TEDAVİSİ

PKOS’ta cerrahi olarak ovarian drilling adı verilen bir yöntem de uygulanabilir. Bunun bir cerrahi işlem olması, operasyon sonrası yumurtalıkların etrafında yapışıklıklar oluşması ya da yumurtalığın beklenenden fazla zarar görmesi gibi komplikasyonlar nedeniyle, öncelik sırasını diğer tedavi yöntemlerine bırakmıştır.

PKOS VE KISIRLIK İLİŞKİSİ NEDİR?

Bebek sahibi olmak isteyen PKOS’lu kadınları da bazı zorluklar beklemektedir. Embriyo oluşması için sağlıklı bir yumurta ve sperm hücresine ihtiyaç vardır. Bu hastalarda Ultrasonda pek çok yumurta öncülü görülmesine rağmen, sağlıklı yumurta gelişimi olmadığı için yumurtlama gününün belirlenmesinde, ilişki zamanının belirlenmesinde zorluk yaşanır. Tablet şeklinde ya da cilt altı uygulanan hormonal uyarım ile yumurta gelişimi ve yumurtlama sağlandığında erkek faktör yoksa hamilelik oluşabilir.  Kronik yumurtlama bozuklukları olan bu kadınlarda, tüp bebek yöntemlerine sıklıkla başvurulduğu gözlemlenmektedir. Çiftlerin bir kısmı adet düzenleme, yumurta takipleri, aşılama tedavilerini geçirmiş ve bebek sahibi olamamanın verdiği bıkkınlıkla, tüp bebek yöntemi ile şanslarını arttırmak isterler. PKOS’lu kadınlarda tüp bebek işlemleri sırasında yumurtalıkların aşırı uyarılması ile OHSS olarak kısaltılan bir tablo oluşabilir. Geçmiş dönemlerde bu tablo oluştuğunda ciddi tıbbi tehlike altına giren kadınlar, bu gün düşük dozlu ilaç protokollerinin etkinliğinin kanıtlanması, tüp bebek ünitelerinin dondurma sistemlerinin gelişip, çok iyi çalışır olması nedeniyle daha seyrek ve hafif formda görülmektedir.

Sonuç olarak adet düzensizliği hafife alınmamalıdır. Düzensizliğe neden olan durum ortaya konularak, polikistik yumurtalık sendromu gibi kişinin hem bebek sahibi olma şansını, hem de gelecekteki sağlığını etkileyebilecek durumların zamanında tedavilerini yapılması insan sağlığı açısından çok önemlidir.